Toekomst van boeken is digitaal?

Al eerder schreef ik hier over tablets en het gebruik ervan in en voor onderwijs en leren. Sindsdien ben ik me ook meer gaan verdiepen in de verschillende apparaten die er zijn, en de mogelijkheden ervan. En de ontwikkelingen met tablets gaan zeer snel de laatste tijd. Graag deel ik met u mijn visie hierop via twee artikelen. Vandaag een eerste artikel over digitale boeken.
Ik schrijf hier dus niet over de zogenaamde applicaties (apps). Daarover kun je bijvoorbeeld bij collega Frank Thuss (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) veel meer lezen.

Definitie van digitale boeken

Laten we beginnen met iets concreter te definiëren wat digitale boeken eigenlijk zijn. Allereerst een veelgebruikt synoniem: e-boek, of in het Engels e-book. Eigenlijk kunnen we een relatief simpele definitie hanteren: elke tekst die je digitaal op een beeldscherm kunt lezen, kun je een e-boek noemen. Er is nog één ander belangrijk kenmerk wat mij betreft. Dat is de ‘draagbaarheid’ van een digitaal boek (net zoals een gedrukt boek). Het  is immers niet meer dan een computerbestand, dat je dus heel goed goed kunt lezen op een draagbaar apparaat.

Elektronische inkt

Er is dan ook specifieke hardware te koop voor het lezen van e-boeken. Dit zijn de zogenaamde e-readers, veelal uitgerust met elektronische inkt (e-ink). Deze e-readers wegen vaak veel minder dan één kilo, en ze hebben meestal een schermafmeting tussen 5 en 9 inch. Het voordeel van e-ink ten opzichte van LCD schermen is dat e-ink veel minder stroom verbruikt. Het stroomverbruik van een e-reader wordt meestal uitgedrukt in het aantal pagina’s dat kan worden omgeslagen met één acculading. En 1 acculading kan gemakkelijk 3000 tot 8000 pagina’s mee, oftewel tientallen boeken. Een goede tablet met LCD scherm kan maximaal 10 uren werken op 1 acculading. Mijn Pocketbook IQ 701 (met LCD scherm) houdt het maximaal drie uren vol, afhankelijk van wat ik er mee doe.
Bij het lezen van e-boeken heb je dus de keuze uit een apparaat met e-ink of een apparaat met een LCD scherm. Maar dat is niet de enige keuze waar je als lezer voor gesteld wordt. Zoals wel vaker in deze wereld, zijn er verschillende standaarden, bestandsformaten en bijbehorende leveranciers als we het hebben over digitale boeken. Dat maakt het leven, ik bedoel het lezen van e-boeken, er niet eenvoudiger op.

Digitale boeken in soorten

Digitale boeken heb je dus in vele soorten, of correcter geformuleerd: in vele bestandsformaten. Een  rijtje: MobiPocket, EPUB, PDF, pdb, fb2, en AZW (en er zijn nog meer formaten, zie Wikipedia). De meeste e-readers kunnen enkele bestandsformaten aan.
Om het nog ingewikkelder te maken is er vaak ook nog sprake van een soort kopieerbeveiliging in de vorm van Digital Rights Management (DRM). Want ook de boekenbranche is natuurlijk bang dat boeken verspreid worden zonder dat er voor betaald wordt.
Een e-boek kun je bij vele internetwinkels kopen, in en buiten Nederland. Daar moet je wel wat voor doen. Een e-boek dat bijvoorbeeld bij Bol wordt gekocht, is voorzien van DRM. In DRM is het alom bekende Adobe een grote speler. Om boeken van Bol te kunnen lezen, heb je namelijk software van Adobe (Digital Editions) nodig op de gewone computer om te ‘bewijzen’ dat je het boek rechtmatig in je bezit hebt. Je kunt het vervolgens maar een bepaald aantal keren op een e-reader zetten. De e-reader moet gekoppeld zijn aan je zogenaamde Adobe ID. Zie voor nog meer uitleg de website van Bol.
En om het nog wat moeilijker te maken, heeft Amazon haar eigen bestandsformaat ontwikkeld (AZW) dat eigenlijk alleen goed op haar eigen e-readers kan worden gelezen. Maar er zijn wel weer apps die ervoor kunnen zorgen dat je boeken van Amazon op bijvoorbeeld een Android apparaat of een iPad kunt lezen. Maar het lezen op bijvoorbeeld een Sony e-reader van deze AZW bestanden is moeilijk, zo niet onmogelijk. Amazon wil namelijk graag dat je hun e-reader koopt, en dan ook dus de e-boeken uit hun assortiment.

Wat nu?

Ik zal hier verder maar niet ingaan op wat andere hete hangijzers bij e-boeken. Op een e-boek wordt in Nederland bijvoorbeeld 19% BTW geheven, en op een gedrukt boek maar 6%. Of wat te denken van de vaste boekenprijs?
Ondanks al die mitsen en maren, is het e-boek natuurlijk een interessante ontwikkeling. Ook voor onderwijs en leren. We staan nog maar aan het begin van de ontwikkelingen. In een volgend artikel zal ik enkele van mijn ideeën voor het gebruik van e-boeken voor leren met jullie delen. Kernwoorden: HTML5, EPUB en PDF. Wordt vervolgd!